Şaft ve Mafsallar

Gazi Üniversitesi Obitet dokümanıdır. Fotoğraflar sonradan eklenmiştir.

KARDAN MİLLERİ-ŞAFTLAR-ÜNİVERSAL MAFSALLAR

Giriş:

Transmisyonun çıkış milinden alınan hareketin diferansiyele ve diferansiyel aracılığı ile tekerleklere kadar iletilmesi için bir ara elemana ihtiyaç vardır. Bu eleman kardan milidir. Diğer bir adı da şaft olan kardan milinin vites kutusundan hareket alarak diğer aktarma organlarına iletebilmesi ve bağlantı sağlayabilmesi üniversal mafsal üzerindendir. Kardan mili transmisyon çıkış miline sabit bir şekilde bağlanamaz.

Üniversal Mafsal:

Vites kutusunun çıkış mili ile arka köprü arasında yol şartlarından doğan açıyı karşılamak için üniversal mafsal kullanılır. En çok kullanılanı istavroz tipidir.



İstavroz tipi üniversal mafsal bir istavroz ile istavrozun kolları üzerindeki iğne masuralı yataklardan meydana gelir. Masuralı yataklar kardan milinin ve karşılığı olan kayıcı mafsalın üzerindeki yuvalarına sıkı geçerler ve yerlerinde birer tespit segmanı tarafından tutulurlar. Bu şekildeki bir düzenleme ile kayıcı mafsal ve kardan mili çatallarının istavroz üzerinde bir mafsal hareketi yapmalarına imkan verir.

Üniversal Mafsal Çeşitleri:

1. Adi Üniversal Mafsallar
2. Sabit Hız Mafsalları



a. Rzeppa Sabit Hız Mafsalı
b. Bendiks-Weiss Üniversal Mafsalı
c. Tracka Üniversal Mafsalı

Kardan Milleri:

Kardan milleri kaliteli çelikten yapılırlar ve burulma titreşimlerine karşı kauçuk takozlu damperlerle takviye edilebilirler.



Kardan milinin boru kısmının ucuna üniversal mafsalın çatalları kaynakla bağlanmıştır. Kardan milinin titreşimlerden etkilenmemesi için çok iyi dengelenmiş olması gerekir. Direkt hareket halinde motor ile aynı devirde dönen kardan mili, bu yüksek devirlerde meydana gelecek merkezkaç kuvvetlerine karşı koyabilmek için dengelenmiş olmalıdır.

Üniversal Mafsalın Sökülüp-Takılması-Bakımı:

Arızaları aramak için üniversal mafsallar kontrol edilirken kayıcı mafsallar unutulmamalıdır.

a- Üniversal Mafsal Arızalarının Tespiti İçin Kontrol Edilmesi:

Bazı mafsallarda gresörlük yoktur. Bu tür mafsallara gres basılmaz. Bu mafsallar fabrikada yapım sırasında greslenmişlerdir ve gresin kaybolmaması için de keçelerle donatılmışlardır. Üzerinde gresörlük bulunan mafsallarda da keçeler vardır. Zaman zaman mafsal gresörlüğüne basılan gres bu keçeler etrafından dışarıya çıkabilir;daha doğrusu bu keçelerin etrafından gres çıkıncaya kadar gres basılır. Bu nedenle bu tür mafsallar gözle kontrol edilirken gres izine rastlanabilir.

Mafsaldaki boşlukların kontrol edilmesi için bir el ile şaft tutulur ve diğer el ile mafsal oynatılarak boşluk olup olmadığına bakılır. Mafsalın yağsız kalmasının meydana getirdiği aşınma ve bozulmalar gözle ve elle hissedilecek kadar boşluklara yol açarlar. Bu basit kontroller sırasında boşluklara rastlanırsa mafsalın değiştirilmesi gerekir.

b- Kardan Milinin Sökülmesi:

Kardan mili araçtan alınır. Mil diferansiyel tarafındaki mafsal cıvataları alınmak suretiyle indirilir ve geriye çekilerek araçtan çıkarılır. Kardan milinin eski konumunda takılabilmesi için arka kısım indirilmeden önce işaretlenir.Arka taraftaki bağlantı özel U cıvataları ile sağlanmıştır. Cıvatalar söküldükten sonra birbirleriyle öpüşen mafsal parçaları yerlerinden rahatlıkla alınabilir ve şaftın ucu serbest kalır. Bazılarında da flanşlar vardır. Cıvatalar alınınca flanşlar birbirinden ayrılır.

c- Mafsalın Toplanması:

Yapılan kontroller sonunda değiştirilmesine karar verilen parçalar ile birlikte mafsal toplanır. Yatak masuraları hafifçe greslenir ve tek tek yüksükteki yerlerine oturtulur. Sonra bir miktar gres daha doldurulur. Muylu da hafifçe greslenir. Fakat keçeler greslenmez çünkü gres keçelere zarar verebilir. Yataklar işleminin tersi takip edilerek yerlerine takılır. Üniversal mafsal tekrar kullanılsa bile sökülen bir mafsalın keçeleri yenileştirilmelidir.

Mafsal Arızaları:

Kayıcı mafsal kuru ve yağsız ise ilk hareketin arka tarafa iletilmesi sırasında, örneğin; yerinden kalkışlarda bir darbe sesi duyulur. Böyle bir durumda mafsalı gresleyiniz. Çok maksatlı gres yeterlidir.

Üniversal mafsalın keçeleri yağ kaçırabilir. Gresörlüksüz olan mafsallarda yağ kaçaklarının meydana gelmesi halinde yapılacak iş mafsalı değiştirmektir.

Özellikle kasislerde motorun altından “klik” şeklinde gelen sesler mafsalın ya çok sıkı olduğunu yada eğildiğini gösterir. Bu arızanın tam tespiti için şaftın alınarak üzerindeki mafsalın nasıl hareket ettiği kontrol edilir. Mafsal her yöne tutukluk yapmadan dönebilmelidir.

Kardan Milindeki Titreşimler:

Dengesiz olan millerde titreşim hızla birlikte giderek artar. Bu bakımdan titreşimin balanssızlıktan olup olmadığı saptanabilir. Bu kontrolün yapılması için balans tezgahları vardır.

Kardan milinin titreşimlerinden biride mafsaldan kaynaklanır. Mafsalda hız değişimleri meydana geldiği zaman hareketteki dengesizlik mile iletilir. Kardan milinin iki ucundaki mafsalların mil ile yapacakları açı eşit olmalıdır. Farklı açılardaki bağlantılar dengesizliklere yol açarlar. Kardan mili ve mafsalların işaretlenerek takılmaları eski dengeli hallerini korumak içindir.

Ayrıca sistemde takozlar da bulunur.

Şaft takozu

Şaft kaplini, alt köşe takoz veya şaft kaydırıcı takoz olarak bilinir.