Gazi Üniversitesi Obitet dokümanıdır.
KLİMA SİSTEMİNİN PARÇALARI :
EVAPARATÖR
Dış hava evaporatörden geçişi esnasında FREON 12 gazından hararet olarak yüksek sıvı olarak alçak basınçlı ve düşük hararettedir ve daima bu alçak basınç durumunda buharlaşma meydana gelir ve gaz durumuna geçer. Evaporatör peteklerine giren hava soğutulur, nemi alınır ve bu hava otonun içine verilmiş olunur.
Evaporatör
NEM TUTUCU FİLİTRE
Nem tutucu filtrenin kesiti E.Evoporatörden filtreye giriş U.Filtreden kompresöre çıkış 1.Silikojel torbaları 2.Sıvı şeklinde FREON 12 gazı 3.Filtre 4.Kompresöre yağ dönüş deliği
Nem tutucu fılitrenin değişik fonksiyonları vardır. Başlıca görevi sistemin sıvı ve gaz şekillerini ayırmaktır. Ayrıca sistemin çalışması esnasında devrede sıvı şeklinde büyük bir miktar gaz rezervi yapar. Filitrenin bir başka görevide 2 adet silikajel torbası ile sistemde kalan muhtemel nem taneciklerini kurutmaktır.
KONDANSER
Termik ısı değişkenliği yaratan aliminyum veya bakır borulardan ve aliminyum peteklerden oluşur. FREON 12 gazı kondenserin serpentinlerinden geçerken gaz halinden sıvı .haline dönüşür.Kondenserde oluşan yetersiz bir ısı değişikliği sistemde basıncın yükselmesine neden olacağı gibi FREON 12 gazının kondense olmasına ve genleşme (Expansion) valfıne hala gaz şeklinde geleceğinden sistemin soğutma kapasitesini düşürecektir. Konderıser oto seyir halinde iken normal dış hava ile otopark halinde iken ve sıkışık trafikte elefetrofkı vasıtası ile soğumaktadır.
Kondanser
PRESOSTAT ( Üç kontaklı basınç anahtarı)
Yüksek basınç hattına bağlı olan presostatın; sistemdeki basınca göre, üç görevi vardır.
• 15 bar basınçta; otomobil park halinde veya sıkışık trafikte iken gazın kondanse olabilmesi için, kondanser elektrofanını devreye alır.
• 25 bar'lık basınç değeri üzerine çıktığında; ( kondanser fanı herhangi bir nedenden dolayı devreye girmez ise basınç yükselir) kompresörü devre dışı bırakır.
• 2,5 bar 'lık basınç değeri altına indiğinde; ( sistemde kaçak olduğunda veya dış hava sıcaklığı 10 °C 'nin altına düştüğünde ) kompresörü devre dışı bırakır.
GENLEŞME VALFİ:
Evaporator giriş kanalı üzerinde bulunmaktadır. Alçak basınç ve yüksek basınç devrelerini birbirinden ayırır. Genleşme valfından sonra FREON 12 gazı yüksek basınçta ve sıvı haldedir. Kondenserden geçen bu sıvının genleşmesi esnasında basınç ve ısı değişikliği meydana gelir fakat gaz sıvı formunu muhafaza eder. Kompresör devre dışı olduğu ( Sistem çalışmaz iken) zaman sistemin yüksek basınç devresindeki soğutma expansıon valf borusundan alçak basınç borusuna geçer, bu iki basıncın birbirlerini seviye olarak karşıladığı anda kompresör devreye girer.
KOMPRESÖR
1-Kavrama diski kapağı 7-Rotor 13-Silindir 2-Elektro mıknatıs 8-Dişli grubu 14-iğne uçlu supap 3-Kasnaklı rotor 9-Piston 15-Emme ve gönderme kanalları 4-Keçe ( conta grubu ) 10- Supap plaka contası 16-Yağ doldurma tapası 5-Küresel yatak 11-Supap taşıyıcı plaka 17-Rulmanlı kusunetler 6-ön plaka ve segman 12-Silindir kapak contası 18-Gövde.
Otomobillerimizin klima sistemlerinde genel olarak, üç tip kompresör kullanılmaktadır.Sankyo ve Harrison marka kompresörler; pistonlu tip olup, sabit hacimli veya değişken hacimli Nippodenso marka kompresör ise paletli tiptir. Kompresör hareketini, manyetik kavramalı kasnak ile motorun krank kasnağından alır. Kompresörün mekanik parçalarının yağlanabilmesi için, klima gazı içinde çözünebilen yağ vardır.
HARRİSON KOMPRESÖR
Klima sistemi çalışmadığı zaman, Harrison marka V5 değişken hacimli krank miline bağlı kasnak| kayışı tarafından sürekli olarak döndürüldüğü için, kasnak kendi yatakları üzerinde serbestçe döner. Kompresöre hareket iletilmez. Klima sistemi harekete geçirildiğinde; kompresör miline bağlı hale gelen.» onu döndüren kasnak üzerindeki disk, elektromıknatıs tarafından çekilir. Kompresör harekete geçirilmiş olara
Pistonların hareketi, yatık düzlemin dönme hareketi ile sağlanır. Piston ve piston kollarına sahip disk dönmeyebilir. Fakat; pim tarafından yönlendirildiğinde, eğim açısını değiştirilebilir. Böylece, pistona! hareketi ve dolayısıyla kapasitesi değiştirilmiş olur.
Disk, eğim açısını değiştiren regülasyon valfidir. Emiş basıncına açık bir körük tarafından, regülasyon valfi kontrol edilir.
Piston kollarını taşıyan diskin eğim açısı, iki basınç arasındaki denge ile belirlenir. Basınç farkı R 134a 'nın gaz halinde iken giriş valfini açmasını ve silindiri doldurmasını sağlar.
Piston; silindir kapağına yaklaşmaya başlar başlamaz giriş valfi kapanır ve R 134a basınç valfini açmcaya kadar sıkıştırılır.
NIPPODENSO KOMPRESÖR
Nippodenso marka kompresör; paletli tip olup, odacığı içeren bir gövde ile gövde ekseninden kaçık yataklanmış bir göbek ve göbek tarafından döndürülen 4 adet paletten oluşmaktadır.
Gaz sıcaklığı; gerekli değerlere ulaştığı zaman, akışı ayarlayan basınç regülatörü vardır. Bu durum, kompresör giriş başmandaki düşme ile kontrol edilir.
1-Gövde 2-Odacık 3-Palet 4-Göbek 5-Ön kapak 6-Arka kapak 7-Düşük basınç odacığı 8-Yüksek basınç odacığı 9-Ön kapak giriş yeri 10-Kanal 11-Çıkış kanalı 12-Vida 13-Valf 14-Termal kontak
Odacığın şekli, dönen paletlerin daima odacığın iç yüzeyi ile temasta olmasını sağlar. Böylece, dönme sırasında paletler arasındaki boşluk değeri sürekli değişmiş olur.Biri önde, diğeri de arkada olmak üzere, muhafazaya iki kapak tesbit edilmiştir.Gaz, ön kapaktaki giriş yeri ile içeri alınır. Gövdedeki kanal ve düşük basınç odacığı boyunca ilerler.Paletlerin dönüşü ile sıkıştırılan gaz, yüksek basınç odacığındaki çıkış kanalı boyunca itilir. Çıkış kanalının önünde bulunan valf, kompresör durduğunda yüksek basınçlı gazın geri gitmesini engeller.Kompresör gövdesinin üzerinde bulunan emniyet termal kontak; elektromanyetik kavrama ile seri bağlı olup, sıkıştırılan gazın sıcaklığı 180 °C gibi tehlikeli boyuta ulaştığında, elektromanyetik kavramayı devre dışı bırakır. 120 °C sıcaklıkta ise tekrar devreye alır.
Kompresör yağı
Yağlamada kullanılan yağ, yüksek basınç odacığı içerisinde bulunur.
A-Yağ B-Yüksek basınç odacığı C-Kalibre edilmiş delik D-Gaz E-Ayırıcı F-Gaz çıkışı G–Kalıbre edilmiş delik delik L-Valf
Kompresör çalışırken; odacıktaki yüksek basınç, kalibre edilmiş delik boyunca yağı ileterek, içerdeki hareketli parçalara doğru gönderir. Gaz ile karışan yağ, valf boyunca yüksek basınç odacığına doğru itilir.Gaz çıkışına bulunan bir ayırıcı; gaz çıkışından çıkarken, yağdan gazın ayrılmasını sağlar. Bu ayrı sisteme giren yağ miktarını asgariye indirerek sistemin termal verimini arttırır.Kompresör değiştirilecek ise yeni kompresörde yeterli miktarda yağ bulunmaktadır. Bu nedenle; kompresörü yerine takmadan önce, sistem içinde kalan miktara bağlı olarak bir miktar yağı boşaltmak gerekir.
Kompresör yağının değişimi
Yeni alınan kompresörler; nem ve pisliklerin girmesini engellemek için, nitrojenle basınçlaşmış olarak satılmaktadırlar. Bu nedenle; montaj esnasında giriş ve çıkış tapaları yavaşça çıkarılarak, kompresörün kapağı yukarıyı gösterecek şekilde tutulmasına dikkat edilmelidir.
1- Değiştirilmesi gereken kompresörün çıkışına monte edilen yağ ayırıcı aygıtı ( A ) çıkartarak kompresördeki yağı iyice boşaltacak şekilde c kabına (C ) boşaltın.
2- Yeni kompresörden de yağ ayırıcı aygıtı ( A ) ayırın ve kompresörün içindeki yağı iyice süzüp ölçü kabına ( D ) boşaltın.
3- Ölçü kabı ( C ) ve diğer ölçü kabında ( D )bulunan yağ miktarı arasındaki fark, sistemde kalmış olan yağ miktarını verir.Sistemde bük bu yağın (E ), ayrılması gerekir. Çünkü; siste kalan fazla yağ soğutma verimi önemli ölçüde azalır,
E = D-C
Yağ, nem alma özelliğine sahiptir, kutularını açık bir şekilde, kompresör ya da herhangi bir parçayı gerekenden daha fazla sı için sistemden ayrılmış olarak bırakılmamalıdır.Yağ ayırıcı aygıt (A) monte edilir durumdayken kompresörü ters çevirmeyim; yatırmayınız..
KLİMA SİSTEMİ
Klima sistemi, genel olarak ısıtma - havalandırma sisteminin aynısıdır. Farklılığı, kalorifer kutusunun
içerisinde evaparatörün bulunmasıdır.
A-Dış hava girişi G-Karışım klapesi B-Hava giriş klapesi H-Alt dağıtım klapesi C-Dahili hava girişi l-Üst dağıtım klapesi D-Evaparatör J-Ön göğüsten çıkış E-Isıtıcı K-Arka koltuk ayak kısmına giden hava F-Ön cam defrost çıkışı
KLİMA SİSTEMİNİN PARÇALARI :
EVAPARATÖR
Dış hava evaporatörden geçişi esnasında FREON 12 gazından hararet olarak yüksek sıvı olarak alçak basınçlı ve düşük hararettedir ve daima bu alçak basınç durumunda buharlaşma meydana gelir ve gaz durumuna geçer. Evaporatör peteklerine giren hava soğutulur, nemi alınır ve bu hava otonun içine verilmiş olunur.
Evaporatör
NEM TUTUCU FİLİTRE
Nem tutucu filtrenin kesiti E.Evoporatörden filtreye giriş U.Filtreden kompresöre çıkış 1.Silikojel torbaları 2.Sıvı şeklinde FREON 12 gazı 3.Filtre 4.Kompresöre yağ dönüş deliği
Nem tutucu fılitrenin değişik fonksiyonları vardır. Başlıca görevi sistemin sıvı ve gaz şekillerini ayırmaktır. Ayrıca sistemin çalışması esnasında devrede sıvı şeklinde büyük bir miktar gaz rezervi yapar. Filitrenin bir başka görevide 2 adet silikajel torbası ile sistemde kalan muhtemel nem taneciklerini kurutmaktır.
KONDANSER
Termik ısı değişkenliği yaratan aliminyum veya bakır borulardan ve aliminyum peteklerden oluşur. FREON 12 gazı kondenserin serpentinlerinden geçerken gaz halinden sıvı .haline dönüşür.Kondenserde oluşan yetersiz bir ısı değişikliği sistemde basıncın yükselmesine neden olacağı gibi FREON 12 gazının kondense olmasına ve genleşme (Expansion) valfıne hala gaz şeklinde geleceğinden sistemin soğutma kapasitesini düşürecektir. Konderıser oto seyir halinde iken normal dış hava ile otopark halinde iken ve sıkışık trafikte elefetrofkı vasıtası ile soğumaktadır.
Kondanser
PRESOSTAT ( Üç kontaklı basınç anahtarı)
Yüksek basınç hattına bağlı olan presostatın; sistemdeki basınca göre, üç görevi vardır.
• 15 bar basınçta; otomobil park halinde veya sıkışık trafikte iken gazın kondanse olabilmesi için, kondanser elektrofanını devreye alır.
• 25 bar'lık basınç değeri üzerine çıktığında; ( kondanser fanı herhangi bir nedenden dolayı devreye girmez ise basınç yükselir) kompresörü devre dışı bırakır.
• 2,5 bar 'lık basınç değeri altına indiğinde; ( sistemde kaçak olduğunda veya dış hava sıcaklığı 10 °C 'nin altına düştüğünde ) kompresörü devre dışı bırakır.
GENLEŞME VALFİ:
Evaporator giriş kanalı üzerinde bulunmaktadır. Alçak basınç ve yüksek basınç devrelerini birbirinden ayırır. Genleşme valfından sonra FREON 12 gazı yüksek basınçta ve sıvı haldedir. Kondenserden geçen bu sıvının genleşmesi esnasında basınç ve ısı değişikliği meydana gelir fakat gaz sıvı formunu muhafaza eder. Kompresör devre dışı olduğu ( Sistem çalışmaz iken) zaman sistemin yüksek basınç devresindeki soğutma expansıon valf borusundan alçak basınç borusuna geçer, bu iki basıncın birbirlerini seviye olarak karşıladığı anda kompresör devreye girer.
KOMPRESÖR
1-Kavrama diski kapağı 7-Rotor 13-Silindir 2-Elektro mıknatıs 8-Dişli grubu 14-iğne uçlu supap 3-Kasnaklı rotor 9-Piston 15-Emme ve gönderme kanalları 4-Keçe ( conta grubu ) 10- Supap plaka contası 16-Yağ doldurma tapası 5-Küresel yatak 11-Supap taşıyıcı plaka 17-Rulmanlı kusunetler 6-ön plaka ve segman 12-Silindir kapak contası 18-Gövde.
Otomobillerimizin klima sistemlerinde genel olarak, üç tip kompresör kullanılmaktadır.Sankyo ve Harrison marka kompresörler; pistonlu tip olup, sabit hacimli veya değişken hacimli Nippodenso marka kompresör ise paletli tiptir. Kompresör hareketini, manyetik kavramalı kasnak ile motorun krank kasnağından alır. Kompresörün mekanik parçalarının yağlanabilmesi için, klima gazı içinde çözünebilen yağ vardır.
HARRİSON KOMPRESÖR
Klima sistemi çalışmadığı zaman, Harrison marka V5 değişken hacimli krank miline bağlı kasnak| kayışı tarafından sürekli olarak döndürüldüğü için, kasnak kendi yatakları üzerinde serbestçe döner. Kompresöre hareket iletilmez. Klima sistemi harekete geçirildiğinde; kompresör miline bağlı hale gelen.» onu döndüren kasnak üzerindeki disk, elektromıknatıs tarafından çekilir. Kompresör harekete geçirilmiş olara
Pistonların hareketi, yatık düzlemin dönme hareketi ile sağlanır. Piston ve piston kollarına sahip disk dönmeyebilir. Fakat; pim tarafından yönlendirildiğinde, eğim açısını değiştirilebilir. Böylece, pistona! hareketi ve dolayısıyla kapasitesi değiştirilmiş olur.
Disk, eğim açısını değiştiren regülasyon valfidir. Emiş basıncına açık bir körük tarafından, regülasyon valfi kontrol edilir.
Piston kollarını taşıyan diskin eğim açısı, iki basınç arasındaki denge ile belirlenir. Basınç farkı R 134a 'nın gaz halinde iken giriş valfini açmasını ve silindiri doldurmasını sağlar.
Piston; silindir kapağına yaklaşmaya başlar başlamaz giriş valfi kapanır ve R 134a basınç valfini açmcaya kadar sıkıştırılır.
NIPPODENSO KOMPRESÖR
Nippodenso marka kompresör; paletli tip olup, odacığı içeren bir gövde ile gövde ekseninden kaçık yataklanmış bir göbek ve göbek tarafından döndürülen 4 adet paletten oluşmaktadır.
Gaz sıcaklığı; gerekli değerlere ulaştığı zaman, akışı ayarlayan basınç regülatörü vardır. Bu durum, kompresör giriş başmandaki düşme ile kontrol edilir.
1-Gövde 2-Odacık 3-Palet 4-Göbek 5-Ön kapak 6-Arka kapak 7-Düşük basınç odacığı 8-Yüksek basınç odacığı 9-Ön kapak giriş yeri 10-Kanal 11-Çıkış kanalı 12-Vida 13-Valf 14-Termal kontak
Odacığın şekli, dönen paletlerin daima odacığın iç yüzeyi ile temasta olmasını sağlar. Böylece, dönme sırasında paletler arasındaki boşluk değeri sürekli değişmiş olur.Biri önde, diğeri de arkada olmak üzere, muhafazaya iki kapak tesbit edilmiştir.Gaz, ön kapaktaki giriş yeri ile içeri alınır. Gövdedeki kanal ve düşük basınç odacığı boyunca ilerler.Paletlerin dönüşü ile sıkıştırılan gaz, yüksek basınç odacığındaki çıkış kanalı boyunca itilir. Çıkış kanalının önünde bulunan valf, kompresör durduğunda yüksek basınçlı gazın geri gitmesini engeller.Kompresör gövdesinin üzerinde bulunan emniyet termal kontak; elektromanyetik kavrama ile seri bağlı olup, sıkıştırılan gazın sıcaklığı 180 °C gibi tehlikeli boyuta ulaştığında, elektromanyetik kavramayı devre dışı bırakır. 120 °C sıcaklıkta ise tekrar devreye alır.
Kompresör yağı
Yağlamada kullanılan yağ, yüksek basınç odacığı içerisinde bulunur.
A-Yağ B-Yüksek basınç odacığı C-Kalibre edilmiş delik D-Gaz E-Ayırıcı F-Gaz çıkışı G–Kalıbre edilmiş delik delik L-Valf
Kompresör çalışırken; odacıktaki yüksek basınç, kalibre edilmiş delik boyunca yağı ileterek, içerdeki hareketli parçalara doğru gönderir. Gaz ile karışan yağ, valf boyunca yüksek basınç odacığına doğru itilir.Gaz çıkışına bulunan bir ayırıcı; gaz çıkışından çıkarken, yağdan gazın ayrılmasını sağlar. Bu ayrı sisteme giren yağ miktarını asgariye indirerek sistemin termal verimini arttırır.Kompresör değiştirilecek ise yeni kompresörde yeterli miktarda yağ bulunmaktadır. Bu nedenle; kompresörü yerine takmadan önce, sistem içinde kalan miktara bağlı olarak bir miktar yağı boşaltmak gerekir.
Kompresör yağının değişimi
Yeni alınan kompresörler; nem ve pisliklerin girmesini engellemek için, nitrojenle basınçlaşmış olarak satılmaktadırlar. Bu nedenle; montaj esnasında giriş ve çıkış tapaları yavaşça çıkarılarak, kompresörün kapağı yukarıyı gösterecek şekilde tutulmasına dikkat edilmelidir.
1- Değiştirilmesi gereken kompresörün çıkışına monte edilen yağ ayırıcı aygıtı ( A ) çıkartarak kompresördeki yağı iyice boşaltacak şekilde c kabına (C ) boşaltın.
2- Yeni kompresörden de yağ ayırıcı aygıtı ( A ) ayırın ve kompresörün içindeki yağı iyice süzüp ölçü kabına ( D ) boşaltın.
3- Ölçü kabı ( C ) ve diğer ölçü kabında ( D )bulunan yağ miktarı arasındaki fark, sistemde kalmış olan yağ miktarını verir.Sistemde bük bu yağın (E ), ayrılması gerekir. Çünkü; siste kalan fazla yağ soğutma verimi önemli ölçüde azalır,
E = D-C
Yağ, nem alma özelliğine sahiptir, kutularını açık bir şekilde, kompresör ya da herhangi bir parçayı gerekenden daha fazla sı için sistemden ayrılmış olarak bırakılmamalıdır.Yağ ayırıcı aygıt (A) monte edilir durumdayken kompresörü ters çevirmeyim; yatırmayınız..
KLİMA SİSTEMİ
Klima sistemi, genel olarak ısıtma - havalandırma sisteminin aynısıdır. Farklılığı, kalorifer kutusunun
içerisinde evaparatörün bulunmasıdır.
A-Dış hava girişi G-Karışım klapesi B-Hava giriş klapesi H-Alt dağıtım klapesi C-Dahili hava girişi l-Üst dağıtım klapesi D-Evaparatör J-Ön göğüsten çıkış E-Isıtıcı K-Arka koltuk ayak kısmına giden hava F-Ön cam defrost çıkışı